چالوس نیوز | جنگلهای الیت که بخشی از هیرکانی هستند آبان ماه امسال دچار آتش سوزی شد که در همان ساعات اولیه بروز آتش نیروهای حفاظت محیطزیست و منابع طبیعی در محل حاضر و با کمک همدیگر موفق به اطفای حریق شدند، بعد از آن مجلس شورای اسلامی سه گزارش جداگانه با هدف بررسی ابعاد مختلف این اتفاق تهیه کرد که سازمان محیط زیست معتقد است در یکی از آنها جنبه انصاف رعایت نشده و نظرات کارشناسی نیست.
جنگلها همیشه نماد زندگی، آرامش و نفس تازه زمین بودهاند، اما گاهی این ریههای سبز طبیعت در برابر شعلههای بیرحم آتش به شماره میافتند، در واقع آتش سوزی های سالانه در جنگل های ایران یکی از عوامل تهدید زیست محیطی کشور و رویشگاه های طبیعی محسوب می شود که در صورت عدم مدیریت جامع حریق های پراکنده، این پدیده ممکن است به بحران تبدیل و بخش هایی از جنگل ها را نابود کند که نمونه بارز آن آتش سوزی اخیر جنگل های الیت در هیرکانی بوده است.
البته به گفته کارشناسان وقوع آتش سوزی در جنگل ها امری طبیعی است اما مساله مهم این است که امروزه شرایط وقوع متفاوت شده است، در واقع الگوی زمانی، مکانی و شدت آتش سوزی ها تغییر کرده و از حالت طبیعی خارج شده است و دیگر اکوسیستم نمی تواند از پس آن برآید، حیات وحش هم غافلگیر می شوند و این روند خسارات را بالا می برد.
سال گذشته بیش از ۱۸ هزار هکتار آتش سوزی در جنگل ها و مراتع کشور رخ داده و حتی گاهی تا ۵۰ هزار هکتار هم گزارش شده است که با توجه به شرایط اقلیمی پیش بینی می شود که این میزان بیشتر شود، به عنوان مثال در شمال کشور در این فصل آتش سوزی بی سابقه بود، خشکسالی در شمال کشور از ارتفاعات آغاز شده، یخچال های طبیعی از بین رفته اند، رودخانه ها در حال فصلی شدن هستند و جنگل ها دچار مشکل شده اند، بنابراین بروز آتش سوزی بعد از این مداوم خواهد بود.
بررسی ها نشان می دهد علت بیش از ۹۰ درصد آتش سوزی ها انسانی یا عمدی و یا سهوی است، بنابراین آموزش در این میان نقش بسیار مهمی دارد که سازمان حفاظت محیطزیست در این راه گام برداشته و جلسات تخصصی و مشورتی را با جوامع محلی در نقاط مختلف برگزار می کند، البته جنگل هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است بنابراین دورهای آموزشی نیز با توجه به شرایط مناطق برگزار می شود.
بروز آتش در عرصههای جنگلی روستای “الیت” مرزنآباد در آبان ماه یکی از این موارد است در حالیکه این فصل از سال باید این بخش از جنگل پوشیده از برف باشد اما به علت خشک بودن جنگل شاهد ۲ مرحله آتشسوزی سهمگین در این منطقه بودیم در حالی شاهد وقوع این آتش سوزی ها بودیم که الیت در بخش جنگل های هیرکانی به عنوان گنجینه ارزشمند طبیعت از اهمیت زیادی برخوردار است.
وسعت جنگل های هیرکانی در ایران بیش از ۲ میلیون هکتار است، این منابع ارز شمند که مربوط به دوره سوم زمین شناسی و دارای قدمت دیرینه است و گستره آن از آستارا تا گیلداغی در کرانه جنوبی دریای خزر به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر از جلگه دریای خزر تا ارتفاع ۲۸۰۰ متر از سطح دریا را در بر گرفته است و تاکنون ۸۰ گونه درختی پهن برگ، ۶۰ گونه سوزنی برگ، ۵۰ گونه درختچه ای در این جنگل شناسایی و گزارش شده است.
اما در چند سال اخیر عواملی همچون تغییر کاربری جنگل و اراضی جنگلی، طرح های عمرانی، معدن کاوی، توسعه روستاها و سکونتگاه ها، چرای بی رویه دام ، تصرف عرصه، قاچاق چوب، گردشگری ناپایدار، تغییرات اقلیمی و تبعات آن مانند طغیان آفات و بیماری ها، آتش سوزی های گسترده و خشک شدن درختان تهدیدات و آسیب های جنگل های هیرکانی است که این عرصه را درگیر کرده است.
این میان به علت خشکسالی مداوم بروز آتش سوزی همواره جنگل ها را تهدید می کند بنا بر اعلام گزارشی از مجلس، در مدت ۸ ماه سال ۱۴۰۳ حدود ۲ هزار و ۸۰ فقره آتش سوزی به وسعت بیش از ۴۸ هزار هکتار و مدت مشابه سال ۱۴۰۴ حدود ۲ هزار و ۱۷۷ فقره آتش سوزی به وسعت بیش از ۵۹ هکتار در جنگل های کشور رخ داده است که نشان از افزایش وقوع آتش سوزی دارد.
یکی از نزدیک ترین آتش سوزی که در آبان ماه امسال رخ داد آتش در جنگل های الیت مازندران بوده است، ماجرا از این قرار است که دهم آبان ماه بود که ستونی از دود بخشی از جنگل های الیت را در بر گرفت که البته با تلاش شبانهروزی نیروهای امدادی در ۱۴ آبان ماه مهار شد، اما دوباره با وزش باد از شامگاه ۲۴ آبان مرحله دوم آتش سوزی آغاز شد، نیروهای امدادی، یگان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی و مردم محلی که از ساعات اولیه وقوع آتش در محل حاضر بودند دوباره با تلاش بیشتر و به کارگیری چندین فروند بالگرد اقدام به خاموش کردن آتش کردند.
اما خشکسالی و کمبارشی، جنگل را چنان تشنه و شکننده کرده بود که آتش با حرص و بیامان در دل آن میتاخت. امدادگران هرچه میکوشیدند، شعلههای سرکش که تا آسمان قد میکشیدند را مهار کنند موفق نمی شدند و از کنترلشان خارج می شد، برگهای خشک همچون هیزم در برابر شعلهها تسلیم میشدند و باد بیرحم، آتش را به هر سو میکشاند، در این میان، صعبالعبور بودن منطقه نفس همه را بند آورده و میدان را بر نیروهای امدادی تنگ کرده بود.
بیش از ۴۰۰ نفر از محیط بانان، جنگل بانان ، امداد و نجات ، هلال احمر و مردم محلی شبانه روز پای کار بودند تا اینکه با تمام سختی ها و با استفاده از تجهیزات داخلی و کمک های بین المللی از جمله بالگردهای مخصوص اطفای حریق ترکیه، آتش در اواخر ۲۸ آبان ماه به مرحله لکه گیری و سپس در اول آذرماه به طور کامل خاموش شد.
هادی کیادلیری معاون آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیطزیست درباره برآورد خسارت ناشی از آتش سوزی جنگل های الیت، گفت: برای برآورد خسارت نیاز به زمان داریم اما برآوردها نشان می دهد که حدود ۲۰ درصد از محدوده ۱۸۰ هکتاری جنگل های الیت که دچار حریق شده، خسارت دیده است که البته امیدواریم در فصل بهار احیا شود.
جنگلهای الیت که جزو جنگل های هیرکانی محسوب می شوند، گنجینه ارزشمند طبیعت هستند اما گرمای هوا، خشکسالی و صعبالعبور بودن مسیرها و انباشت برگها و درختان خشک، شرایط را برای مهار آتش بسیار دشوار کرده بود ، اما با وجود تمام سختی ها و کم بودن امکانات نیروها و مردم دست از تلاش نکشیدند و با هرآنچه که دم دستشان می رسید نسبت به خاموش کردن آتش اقدام می کردند؛ نفس هایشان بریده شده بود اما با صلابت جلو می رفتند و به دل آتش می زدند ، عقب نمی نشستند ، به این فکر نمی کردند که دستشان خالی است ، تا اینکه بالاخره موفق شدند و جنگل را از دهان هیولای آتش نجات دادند.
بعد از آن مجلس شورای اسلامی دست به کار شد و اقدام به تهیه گزارشی در ابعاد مختلف آتش سوزی کرد، با توجه به اهمیت موضوع سه گزارش تهیه شد، یعنی « کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس» ، « کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست » و « فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی » گزارشی تهیه و منتشر کرده اند، گزارش های جامعی هستند که به تمام ابعاد آتش سوزی پرداخته اما حمید ظهرابی معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است؛ گزارشی که مجلس شورای اسلامی درباره آتش سوزی جنگل های الیت ارایه کرده، غیرکارشناسی و فاقد مبانی علمی است.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره این سه گزارش گفت: بعد از آتش سوزی الیت سه گزارش از مجلس شورای اسلامی منتشر شده که در هر همه آنها در بندهایی به تلاش هایی که برای اطفای حریق انجام گرفته پرداخته شده است، عملکردها را بررسی و مشکلات و موانع را هم تحلیل کردند.
وی افزود: اما اتفاقی که افتاد این است در گزارش کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست که کمیسیون تخصصی اینگونه مسائل است بسیار تخصصی تر به موضوع ورود و مسائل به صورت علمی واکاوی شده استف با توجه به اینکه رئیس این کمیسیون هم در محل حضور داشت و میدانی از وضعیت آتش سوزی بازدید کرده و تلاش ها را دیده بود قضاوت نهایی آنها علمی تر ، اصولی تر و در چارچوب قوانین و مقررات بود.
ظهرابی ادامه داد: در یک بند از این گزارش به مواد سوختنی در جنگل اشاره شد و عنوان کردند که لازم است مواد سوختنی که در جنگل ها باعث تشدید حریق می شوند باید با لحاظ نظرات سازمان حفاظت محیط زیست در حد آتشبر مدیریت شود که محیط زیست این موارد را در جاهایی که امکان داشت رعایت کرد، این گزارش تخصصی و مرتبط با موضوع بود و از زحمات منابع طبیعی، محیط زیست، مردم و بقیه دستگاه ها تشکر کرده بود.
وی افزود: گزارش فراکسیون محیط زیست هم یک گزارش علمی، دقیق و در چارچوب قوانین و مقررات است و بیشتر موانع را تحلیل کرده و راهکار برای آنها ارائه داده است از جمله اصلاحاتی که باید در قوانین و مقررات انجام شود، اصلاحاتی که در خصوص تجهیزات و نیروی انسانی که برای اطفای حریق به کار گرفته می شود بسیار خوب تحلیل شده است و زوایای مختلف آتش سوزی به صورت علمی بررسی شده است.
ظهرابی در ادامه به سومین گزارش یعنی گزارش کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها اشاره کرد و گفت: در ابتدای گزارش تاکید می شود که سه مرحله حریق رخ داد، در دو مرحله اول سازمان منابع طبیعی و سازمان حفاظت محیط زیست و نیروهای مردمی آتش را اطفا کردند و در مرحله سوم هم اشاره می کند این نهادها حضور داشتند و آتش را اطفا کردند اما در یک بند اینطور تحلیل می کند چون آتش سوزی در منطقه حفاظت شده و تحت حفاظت سازمان محیط زیست رخ داده و از آنجا که اجازه برداشت درختان شکسته و افتاده داده نشده آتش زیاد شد و این را یک ایراد نسبت به سازمان محیط زیست دانست و در یک بند هم اشاره کرد که سازمان محیط زیست کوتاهی کرده است .
وی افزود: جایی دیگر هم اعلام کرد که چون منطقه تحت حفاظت سازمان محیط زیست بوده بنابراین نیروهای سازمان به موقع در محل حاضر نشدند در حالیکه در بندهایی دیگر تاکید می کند که آتش توسط ماموران منابع طبیعی و محیط زیست اطفا شده است.
وی اظهار کرد: بنابراین گزارش هم متناقض است و هم موضوعی که به عنوان ایراد نسبت به سازمان محیط زیست اعلام می کند که همان ممانعت از برداشت درختان شکسته و افتاده است، هم از نظر اکولوژیکی مردود است و هم بر اساس قانون تنفس جنگل انجام این کار ممنوع اعلام شده است.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیتسی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: خودشان اشاره کردند که سازمان محیط زیست در تمام مواقع در محل حضور داشت، تمام توانی که در استان مازندران داشتیم در بخش نیروی محیط بانی را بسیج کردیم، مدیر کل استان هم در منطقه مستقر بود، علاوه بر اینها از استان های همجوار هم نیروی محیط بان در دو مرحله جایگزین کردیم، از استان های البرز، تهران ، قزوین و گلستان نیروی محیط بان به منطقه اعزام کردیم، سازمان حفاظت محیطزیست با تمام ظرفیت و توانی در عرصه حضور داشت.
وی ادامه داد: علاوه بر این رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با حضور در منطقه دستورات لازم را برای اطفای هر چه سریعتر آتش صادر کرد ، با حضور در جلسه مدیریت بحران دستورات قاطع نسبت به اقداماتی که باید انجام شود را صادر کرد حتی با پیگیری های خانم انصاری بود که از ترکیه بالگردهای اطفای حریق به کشور اعزام شدند، همچنین دو تا از معاونان سازمان هم به طو مداوم در محل حضور داشتند، در مجموع می بینیم که در گزارش ارائه شده آن انصاف لازم رعایت نشده است.
ظهرابی به کمبود تجهیزات در زمینه اطفای حریق اشاره کرد و گفت: حتی این مساله در گزارش فراکسیون محیط زیست هم امده و بر رفع آن تاکید شده است یعنی دو بند را به تجهیزات اختصاص داده است، بنابراین می توان گفت که هرآنچه در توان داشتیم انجام دادیم، تاکید می کنم که سازمان حفاظت خارج از چارچوب قوانین و بدون نظر کارشناسی اقدامی انجام نداده و نمی دهد.
وی تاکید کرد: امکانات ما برای اطفای حریق تخصصی نیستند بلکه یک سری ابزارهای تغییر کاربری داده شده هستند که برخی برای این کار مناسب نیستند باید ابزارهای تخصصی داشته باشیم، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز پیشنهاد ایجاد یگان تخصصی اطفای حریق داده است که امیدواریم هرچه زودتر میسر شود اما امروز بر محیط بانان و جنگل بانان و جوامع محلی متکی هستیم.
وی تاکید کرد: رئیس جمهور دستور ویژه داد که نهادها برای هوشمند سازی حفاظت با سازمان حفاظت محیط زیست همکاری کنند بر این اساس جلساتی با وزات دفاع و سازمان برنامه و بودجه داشتیم تا بتوانیم نیازهای خود در این زمینه را مرتفع کنیم، البته یکی از چالش های پایداری این سیستم ها است که باید برای پایدار کردن آنها از پتانسیل جوامع محلی و مشارکت های مردمی استفاده کنیم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی در مورد اقدامات جدید برای هوشمندسازی حفاظت از مناطق طبیعی نیز گفت: در سال ۱۳۹۷ با هماهنگی وزارت ارتباطات و اطلاعات در پارک ملی گلستان، سامانهای برای شناسایی حریق طراحی شد که متاسفانه با تغییر دولت به بهرهبرداری نرسید اما اکنون با کمک مشاوران و شرکتهای دانشبنیان بومی، این سامانهها بهطور جدی در حال آزمایش و ارتقا هستند.
وی ادامه داد: یکی از برنامههای اصلی ما هوشمندسازی مناطق حفاظتی است، این سامانهها با استفاده از ابزارهای هوشمند مانند دوربینهای تعقیب و شناسایی موجودات، میتوانند به شناسایی سریعتر تخلفات و حریقهای احتمالی کمک کنند.
