چالوس نیوز | شهریور، سرآغاز نعره مستانه مرال‌ها به عنوان سلاطین با شکوه جنگل هیرکانی است؛ یکی از باشکوه‌ترین موجودات طبیعت ایران که برای یافتن جفت مناسب بانگ سرخوشانه سر می‌دهند.
به گزارش ایرنا، مرال‌ها جمعیت به شدت نگران کننده‌ای دارند و به‌دلیل شکار بی‌رویه، روز به روز از تعداد آن‌ها کاسته می‌شود و یکی از زمان‌هایی که فرصت تعرض به این گونه را در اختیار شکارچیان قرار می‌دهد، فصل گاو بانگی یا به زبان محلی‌ها «ورزاچمر» است.
گاو بانگی فعالیت پر سر و صدای گوزن نر همزمان با فصل جفت گیری برای تعیین قلمرو است که در آن گوزن نر برای تعیین قلمرو به جنگ با دیگر نرها می رود و با ایجاد صدایی شبیه صدای گاو اهلی ، گوزن های ماده را به حضور در محدوده قلمرو خود فرا می‌خواند.
در فصل گاوبانگی اگر گوزن نر صدای همجنس نر دیگری را در قلمرو خود بشنود با سرعت به سمت صدا حرکت می کند تا گوزن مهاجم را از قلمرو خود خارج کند.
مرال یا گوزن قرمز، نماد تنوع زیستی جنگل‌های هیرکانی و از گونه‌های حمایت شده است که قلمرو آن از شمال غرب تا ارسباران و از شمال شرق تا بخش های از خراسان شمالی امتداد دارد و مناطق جنگلی و مرتفع هیرکانی در مازندران از از مهم‌ترین زیستگاههای مرال ایران به شمار می‌رود.
مرال های ماده در فصل گاوبانگی پس از آن که مرال نر با قرار گرفتن در بلندی، بانگ سر می دهد تا قلمرو خود را تعیین کند، در فضای باز جنگل جمع می شوند تا وارد حرمسرای حریفی شوند که تلاش می‌کند رقبا را از قلمروش خارج کند و این زمان یکی از فرصت طلبانه ترین موقعیت برای شکارچیان است تا عیش خود را با گرفتن قربانی کامل کنند.
نسل مرال‌ها یا گوزن‌های قرمز که در جنگل‌های هیرکانی سکونت دارند طی چند دهه اخیر به دلایل متعدد به ویژه افزایش شکار و ناامن شدن زیستگاه‌ها در معرض خطر انقراض قرار گرفته بود. اما در سالهای اخیر با توجه به افزایش حساسیت بخشی از جامعه به مسائل محیط زیستی، اقدامات داوطلبانه متعددی برای حفاظت از مرال‌ها شکل گرفت و کنش‌گران محیط زیست به کمک اداره کل حفاظت محیط زیست استان‌های زیستگاه مرال شتافتند.
فصل گاوبانگی که از میانه‌های شهریور هر سال آغاز می‌شود و تا اواخر مهر ادامه دارد، زمان جفتگیری مرال‌ها است و به دلیل سرمستی این گونه‌ها و نعره زدن‌های‌شان برای جلب نظر گوزن‌های ماده احتمال شکارشان افزایش می‌یابد. از سوی دیگر زیستگاه نرال‌ها در فصل گاوبانگی باید امنیت مناسبی داشته باشد تا شرایط برای جفتگیری مرال‌ها فراهم شود.
همچنین در فصل گاوبانگی، گوزن‌های نر جوان که موفق به تعیین قلمرو نشده‌اند، از قلمرو نرهای بزرگ‌تر رانده شده و به حاشیه مناطق جنگلی پناه آورده و به آسانی در تیررس شکارچیان گرفتار می‌شوند.
گوزن‌ها در فصل جفتگیری به دلیل ترشح هورمون‌های از هوشیاری و تمرکز بالایی در شناسایی و فرار از شکارچیان برخوردار نیستند و به آسانی طعمه صیادان می‌شوند.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران با اشاره به آغاز فصل گاوبانگی مرال در جنگل‌های هیرکانی، گفت: این مقطع حساس‌ترین دوره در چرخه زیستی این گونه محسوب می‌شود.
محمدرضا کنعانی افزود: حفاظت از مرال در فصل گاوبانگی نیازمند مدیریت اکولوژیک و هم‌افزایی با جوامع محلی است.وی با اشاره به آغاز فصل گاوبانگی مرال در جنگل‌های هیرکانی، این مقطع را حساس‌ترین دوره در چرخه زیستی این گونه دانست و بر ضرورت اجرای راهبردهای حفاظتی مبتنی بر دانش بوم‌شناسی و مشارکت اجتماعی تأکید کرد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران ادامه داد: فصل گاوبانگی دوره اوج فعالیت‌های تولیدمثلی مرال است که طی آن نرها با سر و صدای ویژه و رفتارهای قلمرویی برای جلب ماده‌ها رقابت می‌کنند.
وی گفت: هرگونه اختلال انسانی اعم از حضور گردشگران غیرمجاز، سر و صدای مکانیکی و یا شکار غیرقانونی می‌تواند بر موفقیت تولیدمثل اثر منفی گذاشته و در بلندمدت موجب کاهش تراکم و ناهمگنی ژنتیکی جمعیت شود.
کنعانی ادامه داد: با شروع این فصل گشت‌های حفاظتی شبانه‌روزی در مناطق حساس از جمله پناهگاه‌های حیات وحش و جنگل‌های زیستگاهی مرال افزایش یافته است.
وی گفت: علاوه بر این، پایش رفتاری و اکولوژیکی این گونه از طریق نصب تله‌دوربین‌ها و ثبت شاخص‌های جمعیتی در دستور کار قرار دارد تا داده‌های دقیق برای مدیریت جمعیت و ارزیابی موفقیت اقدامات حفاظتی فراهم شود.
مدیر کل حفاظت محیط زیست مازندران با تأکید بر نقش جوامع محلی افزود: ساکنان بومی حاشیه جنگل‌ها نه تنها ناظران دائمی زیستگاه هستند بلکه می‌توانند به‌عنوان حافظان مشارکتی در پیشگیری از شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه ایفای نقش کنند.
حفاظت از مرال در فصل گاوبانگی، صرفاً یک اقدام مقطعی نیست
وی یادآور شد: افزایش سطح آگاهی و ارتقای سواد زیست‌محیطی این جوامع، یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های موفقیت پایدار در حفاظت از مرال است.مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران تصریح کرد: تشکل‌ها و انجمن‌های محیط زیستی با برگزاری کارگاه‌های آموزشی، فعالیت‌های اطلاع‌رسانی و همراهی در پایش‌های میدانی، نقش مؤثری در جلب مشارکت مردمی دارند که این هم‌افزایی می‌تواند به الگویی برای حکمرانی مشارکتی در حوزه حفاظت از حیات‌وحش تبدیل شود.
کنعانی خاطرنشان کرد: حفاظت از مرال در فصل گاوبانگی، صرفاً یک اقدام مقطعی نیست بلکه بخشی از برنامه جامع مدیریت تنوع زیستی جنگل‌های هیرکانی است. وی گفت: استمرار پایش علمی، تقویت زیرساخت‌های حفاظتی، و تعامل با جوامع محلی و بخش خصوصی، تضمین‌کننده بقای این گونه ارزشمند و استمرار پویایی اکوسیستم‌های جنگلی خواهد بود.
کنعانی با اشاره به فرصت‌سازی فصل گاوبانگی برای افزایش توجه به محیط زیست و ضرورت بهره‌گیری از این فرصت در پرورش افراد علاقه‌مند به کنش‌گر محیط زیست افزود: باورم این است که هر چادر گاوبانگی می‌تواند یک کارگاه آموزشی برای پرورش تسهیل‌گران باشد. به همین دلیل به گاوبانگی به عنوان فرصت ترویج گفتمان محیط زیست نگاه می‌کنم.
برپا شدن چادرهای گاوبانگی مسیر حفاظت مرال ها
وی با تاکید بر فراهم کردن بستر مناسب برای حضور کنش‌گران و دغدغه‌مندان در فعالیت‌های حفاظتی محیط زیستی از جمله چادرهای گاوبانگی گفت: ملزومات حفاظت در فصل گاوبانگی باید از الان تدارک دیده شود. در این راستا امسال صدور کارت همیار محیط زیست و در نظر گرفتن بیمه بی‌نام برای فعالان فصل گاوبانگی در دستور کار قرار دارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با اشاره به حضور برخی افراد و گروه‌ها در زیستگاههای مرال در فصل گاوبانگی گفت: ورود طبیعت‌گردان و گردشگران به زیستگاه مرال‌ها در فصل گاوبانگی ممنوع است. بنابراین حتی افرادی که با هدف گردشگری قصد حضور در زیستگاههای مرال دارند باید در ساختار و چارچوب مشخص انتخاب شوند و حفاظت از محیط زیست در نگاه آن‌ها اولویت باشد.
این مسوول تصریح کرد: ما با اکوتوریسم موافقیم. مفهوم اکوتوریسم متفاوت از طبیعت‌گردی است. اکوتوریسم یعنی اینکه بالاترین سطح مسوولیت‌پذیری افراد شکل بگیرد و جامعه محلی هم در یک چارچوب مشخص منتفع شود. اگر جامعه محلی از محیط زیست بهره‌برداری پایدار نکند نمی‌توانیم حفاظت کنیم.
کنعانی تصریح کرد: ما به تفکر پادگانی در حفاظت از محیط زیست اعتقادی نداریم. تفکر حفاظت بسته و پادگانی نتیجه‌بخش نیست و شکست خورده است. به همین دلیل طی چند دهه اخیر نتوانستیم در زمینه حفاظت از محیط زیست موفق عمل کنیم.
وی افزود: هدف از برگزاری این نشست در فاصله حدود سه ماه مانده به فصل گاوبانگی این است که به اجماعی در برنامه‌ریزی برای حفاظت از مرال‌ها و فراهم کردن اقدامات حفاظتی در فصل گاوبانگی با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های اداری، ساختاری و اجتماعی برسیم. به همین دلیل دست یاری به سمن سمن‌ها و کنش‌گران دراز کردیم تا اندیشه‌ها و راهکارهای مناسب را به یک راهبرد اجرایی و قابل استفاده تبدیل کنیم.
کنعانی خاطرنشان کرد: در گام بعدی قرار است همین ماه نشستی بین استانی با مدیران کل حفاظت محیط زیست استان‌های سمنان و گلستان داشته باشیم تا تجارب بیشتری به اشتراک گذاشته شود. پس از آن نیز جلسه دیگری با کنش‌گران خواهیم داشت. هدف این است که از همه ظرفیت‌ها برای حفاظت هر چه بهتر بهره بگیریم.
